Fenomen Studia Eksperymentalnego Polskiego Radia

Od 14 lipca osoby, które odwiedzą Center for Art and Media Karlsruhe, a więc jedną z najbardziej innowacyjnych instytucji zajmujących się sztuką na świecie, będą mogli zapoznać się z wystawą Through the Soundproof Curtain. The Polish Radio Experimental Studio. Jest ona niebanalna już choćby dlatego, że po raz pierwszy mamy do czynienia z tak szeroką prezentacją tego, co można określić jako dziedzictwo Studnia Eksperymentalnego Polskiego Radia.

Te zasługuje na uwagę już choćby dlatego, że zasługuje na miano unikatowego dla całego dawnego Bloku Wschodniego. Było to centrum twórczości elektronicznej skutecznie łączące w sobie neoawangardowe eksperymenty wizualne oraz ścieżki dźwiękowe przeznaczone dla kina popularnego. SE Polskiego Radia zostało powołane do życia w odległym roku 1957 i od samego początku można było mówić o jego wyjątkowości, nie tylko w tej części Europy. Przez kilka dekad pozwalało na stworzenie artystom przestrzeni do wdrażania swoich pomysłów. Było też szansą na autonomię i trudno do osiągnięcia gdzie indziej kreatywną wolność. Jeśli dodamy do tego „Warszawską Jesień” – Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej to właśnie Studio Eksperymentalne było jedną z nielicznych instytucji, w odniesieniu do których wymiana międzynarodowa stawała się możliwa na tak szeroką skalę.

Studio dysponowało nie tylko bardzo nowoczesną jak na tamte czasy technologią, ale i wiedzą pochodzącą od doświadczonych inżynierom. Sprawiało to, że było w stanie sprostać odmiennym oczekiwaniom kolejnych twórców. Gdybyśmy chcieli wskazać na jego główną domenę, z pewnością byłaby to „muzyka na taśmie”.

Nie można jednak zapominać również o trudnej do zliczenia liczbie ścieżek dźwiękowych przeznaczonych nie tylko dla filmu, ale również dla telewizji i radia. Muzyka ilustracyjna szła przy tym w parze z dokonaniami w zakresie sound designu i to właśnie obie formy aktywności oficjalnie uważano za główny cel działalności projektu.

Te eksperymenty dźwiękowe wywoływały zresztą wpływ na rozwój muzyki artystycznej w całej Europie, ale i na kulturę popularną bloku wschodniego. Co więcej, to właśnie tu kompozytorzy i inżynierowie mogli spotykać się ze sobą, wymieniać doświadczenia i proponować sobie nawzajem rozwiązania, o których wcześniej nie było mowy. Grupa twórców, którzy odwiedzali Studio, była zresztą zróżnicowana. W jej skład wchodzili między innymi Józef Patkowski będący jego założycielem, Włodzimierz Kotoński, Krzysztof Penderecki, Elżbieta Sikora, Dubravko Denoti, Krzysztof Knittel oraz Kate Kolberg.

W swoich założeniach wraz z rozwojem Studio Eksperymentalne miało prowadzić do stworzenia interdyscyplinarnego instytutu nowych mediów. Promowano zatem nowe formy muzyki zarówno poprzez wykłady i programowe cykle audycji, jak i poprzez publikację artykułów. Studio pełniło też niezmiennie funkcję twórczego laboratorium nie tylko dla artystów sztuk wizualnych, ale również dla architektów i osób zajmujących się performance. Wszystko to można zobaczyć na wystawie w Karlsruhe, gdzie historia Studia jest opowiadana na nowo.